Mat in het Rad

Mijn buurvrouw bakt een goede pannenkoek. Dat was voor deze website geheel niet relevant geweest, ware het niet dat ze haar kunsten op de Nieuwmarkt met de wereld deelde vanuit het keukentje van La Molina, het kleinste reuzenrad ter wereld.

Tijdens de jaarlijkse April Feesten is het een traditie dat schaakliefhebbers in de pietepeuterige bakjes van dit rad plaats nemen, om het in een circulaire simultaan op te nemen tegen een sterke schaker. Jarenlang gaf Rob "de Beer" Hartog deze simultaan, maar sinds zijn overlijden hebben andere schakers deze taak overgenomen. Dit jaar was dat de Georgische Nederlandse WGM Tea Bosboom-Lanchava (ELO 2320), ik neem aan echtgenote van IM Manuel Bosboom.

Sanne, de pannenkoeken bakkende buurvrouw, maakte mij attent op deze festiviteit en aangezien ons wekelijkse potje voetbal geen doorgang ging vinden, stelde ik Arnaud voor de eer van ENPS aldaar hoog te houden. Dat leek hem een leuk idee.
Goedgehumeurd togen we richting de Nieuwmarkt. We besloten voor de gezelligheid in een gezamenlijke partij een poging te wagen deze "Tovenares uit het Oosten" (zoals de commentator haar noemde) het hoofd te bieden. Na een half uurtje wachten in een uitstekend sfeertje waren we aan de beurt.
We moesten wat bukken bij het instappen en we moesten zeker drie uur lang opletten onze knieën niet te hoog op te trekken, omdat het dan vanuit het mini-reuzenrad schaakstukken zou regenen, wat slapende voeten en stijve benen opleverde, maar we maakten er een gezellig middagje van.
Een flinke menigte genoot onder ons aan lange tafels van het weer, de muziek, het eten en de drankjes. Sommigen hielden zelfs de verwikkelingen in het rad in de gaten, daarbij geholpen door een commentator en een demonstratiebord.
Wat zich op ons bord ontvouwde, wordt hieronder uit de doeken gedaan. Ging de Georgische Tovenares kopje onder, of gingen de Patzers van Amsterdam mat in het rad?


(Tip van Niek: open het blog twee keer in verschillende windows naast elkaar, zodat de player niet uit beeld verdwijnt als je de analyse leest)

Bosboom-Lanchave, Tea (2320) + Bom & Reemer, Arnaud & Chiel (1650)

1. d4 Nf6 2. c4 g6 3. Nc3 Bg7 4. e4 d6

Arnaud had zich voor zijn nooit gespeelde partij tegen Willem Moene (tegen wie hij 'geofferd' zou worden op bord 1 in de laatste ronde om het kampioenschap tussen ENPS 3 en Oosten-Toren 2) verdiept in het Konings Indisch. Hoewel Chiel daar geen kaas van gegeten heeft, leek het toch verstandiger dan Chiel's normale keuze tegen 1.d4, de grillige Benoni, omdat Chiel er maar niet toe komt de hoofdvariant daarvan naar behoren te bestuderen. Nu was in elk geval één van ons beslagen ten ijs gekomen.

5. f4

Oeps. Arnaud had alleen 5.Pf3 bestudeerd, dus nu waren we allebei op onbekend terrein aanbeland. Op zet 5. De commentator bij het mini-reuzenrad vroeg de simultaangever naar deze bijzondere pionformatie en toen zij antwoordde dit Vier-pionnenspel van oudsher vele malen op het bord te hebben gehad, begon het ons niet alleen door de gestage rondgang van het rad, enigszins te duizelen.

O-O 6. Nf3 Bg4

Chiel opperde om het strategisch plan te laten draaien om het veld e5 (daarvan had hij wel eens iets meegekregen als het ging om deze opening). Daarom maar de witte loper tegen het paard geruild: één stuk minder voor wit in de strijd om het centrale veld.

7. Be2 Bxf3 8. Bxf3 Nfd7

Geen beste keuze, maar blijkbaar was haar openingskennis toch wat roestig, want hier had WGM Bosboom-Lanchava met het directe 9.e5 meteen een stevig voordeel in handen genomen. Ze koos echter voor de rustige opbouw met:

9. O-O

Wat Arnaud en Chiel de kans gaf dat veld zelf te bezetten.

e5 10. fxe5 dxe5 11. d5 c6 12. Be3 Na6 13. dxc6 bxc6 14. Qa4 Qc8 15. Rad1 $5

Niet verschrikkelijk, maar Arnaud en Chiel vreesden hier terecht
15. Bg4 Nac5 16. Qa3 Ne6 17. Bxe6 fxe6

15... Nb6

Wit heeft nog altijd behoorlijk voordeel, maar zwart heeft in elk geval tijdelijk initiatief en het was dan ook vanaf dit moment dat het gemoed van Arnaud en Chiel zich aan het zonnetje en het genoeglijke uitzicht over een drukbezochte Nieuwmarkt-met-zweefmolen begon aan te passen.

16. Bxb6

Een eerste hapering in de tot dan toe soepele motoriek van de Bosboom-Lanchava ontging het dappere duo niet, toen ze zich op het laatste moment bedacht en niet het betere 16.Db3 speelde, maar haar zwartveldige loper opgaf, om zich vervolgens alsnog, één rondje van het rad later, genoodzaakt te zien haar Dame te verplaatsen.

axb6 17. Qc2 Qe6

Het substantiële openingsvoordeel van wit is opgelost, nog voor zij haar eerste sangria besteld had. Zwart staat stevig: een ultra-veilige koningsstelling, sluimerende druk langs de a-lijn, een fijn gecentraliseerde Dame en een paard dat staat te popelen om via b4 of c5 voor moeilijkheden te zorgen. Enige zorg is het hangende pion-duo op b6 en c6. Wit daarentegen heeft weliswaar voorlasnog niet veel te vrezen, maar de witte loper staat een pion na te doen en de witte koning voelt (zeker bovenin het rad, waar de noord-ooster bij tijd en wijle door de zon heen sneed) een briesje langs de zwarte velden.

18. b3 Rfd8 19. Na4 Nb4 20. Qb2 Bf8 21. a3

Na enkele onnauwkeurigheden van beide partijen, biedt wit hier een uitgelezen kans aan zwart om zijn paard op f4 te positioneren, alwaar het zich transformeert tot rots in de branding. Arnaud en Chiel vermaakten zich inmiddels opperbest.

Nd3 22. Qc2 Nf4 23. b4 Rxd1 24. Rxd1 b5 25. cxb5 cxb5 26. Nc5 Bxc5+ 27. Qxc5 Rxa3

Arnaud en Chiel zaten inmiddels al ruim twee uur in het zonovergoten rad en een rozig gevoel had hen de scherpte die het schaakspel eist ontnomen.

28. Qxb5

Voor de simultaangever gold dit rozige gevoel ook. Of het de zon was of de sangria, we weten het niet, maar de volgende relatief simpele combinatie ontglipte haar.
28. Rd8+ Kg7 29. Qf8+ Kf6 30. Rd6

28... Ra2 29. h3

29. Rd8+ Kg7 30. Qc5 Ra1+ 31. Kf2 Ra2+ 32. Kg1 Ra1+
Deze variant was de laatste vluchtroute voor wit geweest, maar ze was niet van plan haar perfecte score te verkwanselen aan deze twee jolige patzers. Ze zou het bezuren!

29... Qf6 30. Qe8+

Hoewel de zet er dreigend uitziet en Chiel en Arnaud nu niet meer wisten of het zweet in hun oksels van de zon of de angst was, blijkt wit hier het verkeerde plan te kiezen. Wit staat verloren.
30. Qc4 Rb2 31. Kh1 Kg7

30... Kg7 31. Rd8 Nxh3+ !!

Eén uitroepteken voor het offer ansich, gespeeld met de moed der wanhoop. Arnaud en Chiel konden niet overzien wat de complicaties uiteindelijk zouden opeleveren, maar waren het er hartgrondig over eens dat het hun enige kans was. En zo was het! Het andere uitroepteken is voor het paard, dat er nog is omdat zwarts witveldige loper in de opening werd geruild tegen een paard van wit. Het is de triomf van een strategie! Bekijk nog eens de prachtige levensweg van dit edelmoedige stuk, dat zich niet te goed voelt zichzelf op het moment supreme weg te cijferen.

32. gxh3 Ra1+

Ongebrijpelijk en toch ook weer niet. De loper nemen op f3 zou voor Arnaud en Chiel betekenen dat ze in een barrage aan schaakjes terecht zouden komen, waarvan ze de afloop vreesden. Nu dachten ze in elk geval een eeuwig schaak te hebben. Maar natuurlijk was er niets te vrezen en was het pleit na deze korte variant beslecht geweest:
32... Qxf3 33. Qf8+ Kf6 34. Qd6+ (34. Rd6+ Kg5 35. Qd8+ Kh5 36. Rd2 Qe3+) 34... Kg5 35. Qd2+ (35. Qe7+ Kh5 36. Qxe5+ f5)

33. Kg2

Zoals zovaak komen blunders paarsgewijs. De loper of de toren op d1 zou remise hebben betekent.
33. Bd1 Qg5+ 34. Kh1 Rxd1+ 35. Rxd1 Qg3 36. Qd7 Qf3+ 37. Kg1 Qg3+

33... Qg5+ 34. Bg4 Ra2+ 35. Kh1 Qc1+

Dezelfde angst als op zet 32 biedt wit hier weer de kans om een stuk op d1 te zetten, wat ze hier niet nalaat. Remise had het gevolg moeten zijn. Natuurlijk hadden Arnaud en Chiel als volgt moeten spelen om zich na uren uit het uiterst krappe, ronddraaiende bakje te kunnen bevrijden.
35... Qf4 36. Qf8+ Kf6 37. Rd6+ Kg5 38. Qe7+ f6 39. h4+ Kxh4 40. Qxf6+ Qxf6 41. Rxf6 Kxg4

36. Bd1 Qb2

Net nu de angst gegrond zou zijn geweest, meende het dappere duo zich deze stupiditeit te kunnen veroorloven. En zo was het ook! Wat een psychologisch inzicht!

37. Qf8+ Kf6 38. Rd6+ Kg5 39. Qe7+

39. h4+
De sleutelzet tot mat. Heel even zweefde haar hand boven deze pion, maar net als de bakjes in de molen zweefde haar hand ook weer weg. Geluk is met de dommen!
Kxh4 40. Qh6+ Kg3 41. Qg5+ Kf2 42. Qg1#

39... Kh6 40. Qh4+ Kg7 41. Qg3 Ra3 42. Qh2 Qc3 43. Rd2 Ra1

De stelling is weer gelijk.

44. Qg2 Qb3 45. Qf1 Qxb4 46. Re2 Qd4 47. Re1 Qd2 48. Kg1

Zwart heeft een licht voordeel, maar praktisch gezien is het voor wit lastig geworden. Al haar stukken staan vastgepind op de eerste rij en een klein foutje kan dodelijk zijn. Eén slokje sangria ook. Eigenlijk is het met nauwkeurig spel van zwart al een kwestie van tijd tot het doek voor wit valt.

g5 49. h4 $2

En daar is het foutje al.

g4 50. h5 h6 51. Kh1 Rb1 52. Kg1 g3 53. Qe2 Rxd1 54. Qg4+

Pure wanhoop.

Kf8 55. Qc8+ Ke7 56. Qc7+ Kf6 57. Qb6+ Kg5 58. Rxd1 Qh2+ 59. Kf1 g2+ 60. Ke1 g1=Q+ 61. Qxg1+ Qxg1+ 62. Ke2 Qxd1+ 63. Kxd1 Kf4 64. Ke2 Kxe4

De laatste partij in het rad. Er waren nog twee bakjes bezet, maar dat was voor de balans in het rad (!) zo werd Arnaud en Chiel verteld. En die laatste partij ontnam WGM Tea Bosboom-Lanchave haar perfecte score: 23-1! ENPS3 zegeviert weer!

0-1

Onder luid gejuich wrongen de nieuwe helden zich uit hun draaiende gevangenis en namen de felicitaties in ontvangst.

De (door anonieme bronnen verspreidde) geruchten dat wij bovenin het rad, uit het zicht van eenieder, via een smartphone hulp hadden gezocht van digitale schaakmonsters, mogen na bovenstaande analyse gerust naar het rijk der fabelen worden verbannen. Volgend jaar met een grotere ENPS-delegatie Nieuwmarktwaarts?

Chiel