Tim Krabbé is gestopt met schrijven over schaken en Johan Hut leeft niet meer. Dat betekent dat het artikel dat De Prestatie van Jorden Van Foreest in historisch perspectief plaatst nog niet is geschreven.
Jorden won in januari de Tour de France van het schaken en iedereen was verbijsterd, hijzelf ook. Hij probeerde beduust in verschillende interviews zijn prestatie kleiner te maken, hij was ontzettend bescheiden, en zei dat hij het nooit meer zou kunnen evenaren. Maar daar trappen we niet in. De Tour de France win je niet door een beetje wind mee, en zo ook niet Wijk aan Zee. Van toeval is geen sprake, ik heb geen kenner horen zeggen dat er gelukkige punten werden gescoord. Wijk aan Zee zal hij vast vaker gaan winnen.
Er zijn nadien veel artikelen geschreven over het verloop van het toernooi, maar ik blijf zitten met de vraag hoe groots, en hoe bijzonder, is het nu helemaal? Ja heel groots, dat is duidelijk, maar is het uniek of zijn er edities van Wijk aan Zee geweest die vergelijkbaar waren? Omdat Tim en Johan het niet meer gaan doen zal ik dan zelf maar..... ?
Maar eerst over het grote voorbeeld Tim Krabbé. Die heeft onder de titel Lijstenliefde in zijn boek 43 Wielerverhalen uitgerekend welke Tour-winnaar de grootste genoemd mag worden. (Het werd Hinault in 1979) Hij bedacht een formule waarin verschillende onderdelen in cijfers werden uitgedrukt, die zich normaalgesproken helemaal niet in cijfers laten vatten. Bijvoorbeeld bravoure en geldingsdrang. Het is een prachtig artikel, je kunt het lezen op
https://timkr.home.xs4all.nl/text/formule.htm of een geüpdate versie daarvan in het boek De Veertiende Etappe uit 2015 (op bol.com voor €15,- te koop)
De eerste versie van Krabbé's stuk is in 1982 geschreven en het is ongelooflijk dat hij het zonder computer heeft gedaan. Honderden statistieken met de hand verzamelen en uitrekenen moet een vreselijk monnikenwerk geweest zijn. Tientallen, misschien honderden, uren werk moet er in hebben gezeten.
Voor mij, nu ik het plan heb opgevat om uit te rekenen wie de grootste prestatie in Wijk aan Zee leverde, is het zelfs met hulp van internet en Excel te veel werk. Ik heb dus maar een beperking aangebracht. Ik ga alleen op zoek naar de bijzonderheid dat een outsider het toernooi wint, en ik doe dat door simpelweg de plaats op de wereldranglijst te bekijken die de winnaar innam op het moment dat hij het toernooi won. Ik ben gaan meten vanaf 1970, meer dan een halve eeuw is wel representatief lijkt me. Dat levert deze lijst op:
Jaar / Wereldranking / Naam
2021 66 Van Foreest, Jorden
2020 2 Caruana, Fabiano
2019 1 Carlsen, Magnus
2018 1 Carlsen, Magnus
2017 4 So, Wesley
2016 1 Carlsen, Magnus
2015 1 Carlsen, Magnus
2014 2 Aronian, Levon
2013 1 Carlsen, Magnus
2012 2 Aronian, Levon
2011 10 Nakamura, Hikaru
2010 1 Carlsen, Magnus
2009 27 Karjakin, Sergey
2008 10 Aronian, Levon
2008 13 Carlsen, Magnus
2007 1 Topalov, Veselin
2007 7 Aronian, Levon
2007 11 Radjabov, Teimour
2006 2 Topalov, Veselin
2006 3 Anand, Viswanathan
2005 5 Peter Leko
2004 2 Viswanathan Anand
2003 3 Viswanathan Anand
2002 10 Evgeny Bareev
2001 1 Garry Kasparov
2000 1 Garry Kasparov
1999 1 Garry Kasparov
1998 2 Viswanathan Anand
1998 3 Vladimir Kramnik
1997 13 Valery Salov
1996 5 Vassily Ivanchuk
1995 17 Alexey Dreev
1994 17 Predrag Nikolic
1993 2 Anatoly Karpov
1992 4 Boris Gelfand
1992 7 Valery Salov
1991 27 John Nunn
1990 22 John Nunn
1989 21 Predrag Nikolic
1989 23 Zoltán Ribli
1989 51 Gyula Sax
1989 74 Viswanathan Anand
1988 2 Anatoly Karpov
1987 8 Viktor Korchnoi
1987 17 Nigel Short
1986 35 Nigel Short
1985 5 Jan Timman
1984 8 Alexander Beliavsky
1984 16 Viktor Korchnoi
1983 5 Ulf Andersson
1982 16 Yury Balashov
1982 43 John Nunn
1981 5 Jan Timman
1981 31 Gennadi Sosonko
1980 52 Walter Browne
1980 94 Yasser Seirawan
1979 6 Lev Polugaevsky
1978 7 Lajos Portisch
1977 12 Efim Geller
1977 66 Gennadi Sosonko
1976 10 Ljubomir Ljubojevic
1976 45 Fridrik Olafsson
1975 9 Lajos Portisch
1974 49 Walter Browne
1973 2 Mikhail Tal
1972 12 Lajos Portisch
1971 4 Viktor Korchnoi
1970 16 Mark Taimanov
Er zijn in 52 edities 68 winnaars omdat er ook gedeelde overwinningen tussen zitten. 41 van de 68 winnaars stonden in de mondiale top 10 toen ze wonnen. 11 van hen in de top twintig. 16 winnaars stonden tijdens hun triomf buiten de top twintig. Behalve Karjakin (2009) en Van Foreest (2021) gebeurde dat tussen 1974 en 1991. Vroeger waren de toernooien dan ook duidelijk minder sterk. Het is natuurlijk makkelijker voor een lagere speler om een toernooi zonder toptien spelers te
winnen, maar voor de toptien spelers zelf is het
al helemaal onmogelijk.
Als we kijken naar de top-5-laagst-op-de-wereldlijst-winnaars tot voor Jorden, dan krijg je:
1980 94 Yasser Seirawan
1989 74 Viswanathan Anand
1977 66 Gennadi Sosonko
1980 52 Walter Browne
1989 51 Gyula Sax
Over deze afzonderlijke edities:
1980
Alexander Munninghof schrijft in 60 jaar Hoogovens schaaktoernooi, p.154: "op een FIDE-congres in september wordt vastgesteld dat de finalewedstrijden voor de europese beker voor landenteams uitgerekend in de 2e helft van januari zullen plaatsvinden" (...) "Dat betekent dat 80 sterke grootmeesters uit de USSR, Hongarije, Tsjecho-Slowakije, Jougoslavie, Bulgarije, Israel, Engeland en Zweden niet beschikbaar zijn voor Hoogovens." Winnaar Seirawan, nog maar 19 jaar en 94e in de wereld, had in 1980 dus zeker niet de gebruikelijke tegenstand. Hij won samen met de laaggenoteerde Brown (52e)
1989
Anand (74e) en en Gyula Sax (51e) wonnen, maar ook nog eens met Predrag Nikolic (21e) en Zoltán Ribli (23e) met 7,5 uit 14. Er deed niemand uit de top 20 mee.
1977
Er is in '77 een russische boycot, en er waren maar 12 deelnemers in de hoofdgroep, waarvan de top:
#12 Efim Geller
#21 Jan Timman
#32 Lubomir Kavalek
#39 Anthony Miles
Sosonko (#66) won dus geen toernooi van de buitencategorie.
Als je alleen van 2000 tot 2020 kijkt stonden de winnaars gemiddeld op plaats 4,88 op de wereldranking. Tot 1999 had nog nooit een regerend wereldkampioen of nr. 1 meegedaan met Hoogovens/Corus/Tata. Kasparov was in 1999 de eerste. Daarna grossieerde het toernooi in top-10 spelers.
De conclusie is zeer overtuigend: dat van Foreest als nr 66 van de wereld won is ongekend en ongehoord. Superlatieven schieten tekort. Er is bij benadering geen vergelijkbaar geval te vinden in de lange geschiedenis van het toernooi.
Niek
bronnen voor de lijst met plaatsen op wereldranglijst:
FIDE
Chessmetrics
tatasteelchess.com
Treffend verhaal, Niek. Misschien ook iets voor Schaaksite of zelfs New in Chess?
BeantwoordenVerwijderenGeen speld tussen te krijgen, Niek!
BeantwoordenVerwijderenDankjullie wel!
BeantwoordenVerwijderenMooi stuk, Niek. Zal wel wat tijd hebben gekost. Ik vind zelf de prestaties van good old Viktor Kortsjnoi indrukwekkend. Hij won in 1968 en 1971 (op 36- resp. 39-jarige leeftijd) en was in 1984 op 52-jarige leeftijd gedeeld eerste met Beljavski en toen hij in 1987 56 (!) jaar was deelde hij de eerste plaats met Nigel Short.
BeantwoordenVerwijderenIk weet niet of de huidige generatie tot dat soort prestaties in staat moet worden geacht!
Zeker indrukwekkend, Daan, de prestaties van Kortsjnoi maar dat was denk ik niet het punt van Niek. De drie keer dat Kortsjnoi won, was dat nauwelijks een sensatie te noemen. Hij behoorde altijd tot de favorieten.
VerwijderenDaarnaast, in het pre-computer tijdperk was het lastiger voor jonge spelers om kennis te verwerven en dus hun speelsterkte te vergroten. Op leeftijd zijn was minder schadelijk als tegenwoordig.
Hi Tom. Nee dat weet ik wel, dat dit Nieks punt niet was, dat was klip en klaar en de prestatie van Jorden is ook meer dan geweldig. Jij hebt overigens ook wel een punt met name met je 2de alinea...ik hoop wel dat dat achterdochtige type de laatste zin niet persoonlijk opvat....
VerwijderenVolgens mij ( achterdochtig type ) heeft niet Niek maar Jorden dit stuk zelf geschreven ,dit is/was echt teveel werk voor die Verweij maar Jorden is wel zo slim een ander de eer te gunnen ! Maar als toevallig Niek het wel heeft geschreven ! FENOMENAAL !!!
BeantwoordenVerwijderenWat hield eigenlijk die Russische boycot in want ik zie wel Geller,
BeantwoordenVerwijderen(Rus toch?)erbij staan? Doel op het 77 toernooi.
Nou er dreigde meer een boycot, omdat Korchnoi (net gevlucht naar Nederland) meedeed. Maar die zei af. Toen zou Karpov komen, maar "op het Laatste moment kwam er een mededeling, dat Geller in plaats van Karpov het vliegtuig naar Schiphol zou nemen" staat op p. 143 van hetzelfde boek, 60 jaar Hoogovens schaaktoernooi. Dit hoofdstuk was helaas geschreven door Lex Jongsma, en niet Munninghof. Jongsma heeft hele rommelige stijl, half steno, van de hak op de tak. Hoe het precies zat is me is me niet helemaal duidelijk geworden.
VerwijderenDank voor deze info, Niek, ik was ook wel nieuwsgierig maar op internet vind je er nix over, dus dan heb je dat boek wel nodig...Toch wel leuk die 'schaakgeschiedenis', ik was ook vergeten dat Geller een van de naoorlogse groten was...Nog een opmerking over je mooie stuk over Jorden: heel stiekem had ik Anish de overwinning nog meer gegund, maar ja het (schaak)leven kan wreed zijn. Zie mijn partij van vanavond in de wintercompetitie tegen Victor, niet de verschrikkelijke, maar onze eigen Bobwinnik. Ik had gezien, dat hij tegen de Siciliaan de Taimanov speelt. Daar had ik dus eens naar gekeken, zeer leerzaam, overweeg om die zelf maar eens te gaan spelen. Maar dacht dus, ik speel wat anders, niet de Morra, want die kent hij wel. Dus ik had het Siciliaanse vleugelgambiet (sorry Hoekstra, ik speel soms toch nog wel gambietjes...) van stal gehaald, maar laat ik zeggen dat dit geen onverdeeld succes was. Maar de spanning werd Victor te machtig en hij liet zich pardoes mat zetten....
VerwijderenNou, nix, nix. Je kunt altijd kijken in delpher.nl Daan! Je kunt daar alle oude kranten teruglezen, echt geweldig, en er zijn hele eenvoudige zoekfucties en filters. Ik vond bijvoorbeeld in Het Vrije Volk:
VerwijderenHet is de organisatoren niet geheel gelukt de grootmeestergroep op het hoge peil te brengen, dat men sinds lange tijd gewend is. In het buitenland worden steeds meer toernooien georganiseerd, en voor de deelnemers zijn die veelal financieel aantrekkelijker. Daarbij komt dat grootmeesters als Kortsnoj en iPachman "veiligheidshalve" geen - uitnodiging hebben gekregen. Bovendien staan de kandidatenmatches voor het wk voor de deur.
lees het zelf:
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010959437:mpeg21:p025
Thnx!
Verwijderen